Η αλήθεια είναι ότι οι καιροί προσφέρονται για “σύνθετα” και υποψιασμένα κείμενα, που θολώνουν αυτήν την “πραγματικότητα”.
Ένα ενδεικτικό της εποχής μας: Οπως έγραφε αρθρογράφος , αμέσως μετά το ΤΣΕΡΝΟΜΠΙΛ(1986):
Υπόθεση; αποτέλεσμα πληροφόρησης; συνομωσιολογία;
επιστημονική πιθανολόγηση … κ.λ π.
Να αναζητήσουμε και να προσδιορίσουμε πρώτα τις ίδιες, τις αρχικές έννοιες,
πριν τις… χρησιμοποιήσουμε; (...την των ονομάτων επίσκεψη=επισκόπηση...),
οι παρακάτω έννοιες, σε μια εντελώς πρόχειρη ομαδοποίηση,
για να μην χανόμαστε, όπως λέμε, στον….. Λαβύρινθο της μετάφρασης:
(τυχόν επεξηγήσεις δίπλα στις έννοιες, είναι καθαρά ενδεικτικές
και περισσότερο είναι και δικές μου απορίες).
Προφητείες, διάφορες από διάφορους. (Αν δεχτούμε ότι υπάρχουν προφητικά κείμενα, γιατί συνήθως είναι κωδικοποιημένα και τόσο “σκοτεινά”;)
επιστημονικές πιθανολογησεις;
Εύκολα συγχέουμε τις δύο έννοιες: Άλλο είδος λόγου ο… προφητικός (λ.χ …Τα νερά θα… καταπιουν την ξηρά…) και άλλο είδος λόγου η επιστημονική πιθανολόγηση (αίτιο-αιτιατό: λόγω… πάγων, θερμοκρασίας κλπ η στάθμη της θάλασσας….). Ο πρωτος τρομοκρατεί, με ό,τι συνεπάγεται αυτό. Ο δεύτερος λόγος προβληματίζει
Ένα εύκολο δείγμα του παρελθόντος: Ήταν προφητικά τα έργα του Ιουλίου Βερν ή…. εύλογη πιθανολόγηση, στο κατώφλι ήδη επιστημονικών δεδομένων και ανακαλύψεων;)
.
β’ ομάδα
Υποθέσεις λογικές, από την μια,
Συνομωσιολογία από την άλλη (=βεβαιότητα, με αυθαίρετη,
βεβιασμένη σύνδεση-ερμηνεία υποθετικών αλλά και πραγματικών δεδομένων)
Λ.χ Έλβις Πρίσλεϊ. Και τί δεν ειπώθηκε για την μετά θάνατο “Ζωή” του).
Πάντως:
Στην λογική υπόθεση, αφήνεται τουλάχιστον κι ένα… παράθυρο, κατά πως λέμε,
διαφορετικής εκδοχής.
Στην Συνομωσιολογία το… πιάτο παρουσιάζεται πλήρες και… βέβαιο 100%. Και βέβαια κάνει πιο δύσκολη την αλήθεια των πραγμάτων!
.
γ’ ομάδα
Δημοφιλή παράπλευρα…της λογικής, παντός καιρού και όλων των κοινωνικών τάξεων!
πρόγνωση (εύκολη, λόγω….του βραχυπρόθεσμου και των συγκεκριμένων συνήθως δεδομένων)
πρόβλεψη ( προ-βλέπω; αρχίζει κάπως και… πυκνώνει-δυσκολεύει το πράγμα)
μαντική=μελλοντολογία (πρόβλεψη, σκοπιμότητα…ή τί άλλο, με δεδομένο ότι, από αρχαιοτάτων, έχουμε μαντείες τριών κυρίως κατηγοριών: Ερμηνευτικές (λ.χ πέταγμα πουλιών, σπλάχνα, θρόισμα φύλλων….καφές, χαρτιά και δεν ξέρω τί άλλο σήμερα),
εκστατικές….”παραισθησιογονικές” (λ.χ Πυθία, εν μέρει η Ελένη με τα μαγικά της “βότανα” )
και…. ενορασιακές… χαρισματικές (κυρίως επαγγελματίες του είδους Τειρεσίας, Κάλχας, Κασσάνδρα…)
.
δ’ ομάδα
Παράπλευρες έννοιες για πιο εξειδικευμένες αναζητήσεις
διορατικότητα (διδακτέα φυσική ικανότητα μόνο; ή ξεχωριστή “ιδιοκατασκευή”;)
ενόραση (προβολή μελλοντικού “συμβάντος”, στο παρόν). Φυσική ή μεταφυσική διαδικασία;
Μήπως όμως θεωρούμε ως διορατικότητα ή ενόραση, απλώς κάποιον ευσεβή μας πόθο; Συνήθης η κουβέντα: Να δεις που τα πράγματα θα γίνουν, όπως σου τα λέω…!
(όταν λέμε όνειρο και όραμα, φυσικά δεν εννοούμε
τα εκ μεταφοράς κοινωνικοπολιτικά συνώνυμά τους
τύπου…. Λούθερ Κίγκ=έχω ένα όνειρο– όραμα ή τύπου Καλδάρα=…όνειρο απατηλό…
προκατάληψη (επιθετική, εξωστρεφής, αρνητική=εναντίον άλλων)
πρόληψη (Φόβος ανύπαρκτων… δαιμόνων= δεισιδαιμονία: παθολογική, εσωστρεφής, γι’αυτό και ανεξέλεγκτη, πιο βασανιστική, επικίνδυνη και εξευτελιστική εντέλει).
Κοινό σημείο και των δύο, οι συμπτώσεις, αλλά και η πέριξ ανασφάλεια,
όπως βέβαια και η έλλειψη αυτοπεποίθησης και σιγουρότατα η έλλειψη Παιδείας.
Και ΠΑΝΤΩΣ η έλλειψη…λογικής: Κανείς λογικός άνθρωπος, δεν φοράει
ανάποδα…. το σώβρακο, για να του πάει καλά η μέρα. Αφήστε που μπορεί να υποψιάσει και την σύζυγο!(οπότε, σίγουρα δεν θα του πάει καλά η μέρα)
Δεν γνωρίζω ποιοι λαοί ήταν περισσότερο προληπτικοί και δεισιδαίμονες.
Η προκατάληψη όμως, είναι κοινό κτήμα!Και σίγουρα πάντως είναι ένα από τα πιο κυρίαρχα, εκτός λογικής, παράπλευρα, που επηρεάζει την συμπεριφορά μας!
.
Χτυπάμε… ξύλο λοιπόν και συνεχίζουμε:
.
.
.
ζ΄ ομάδα
Αντιθετική η σχέση των παρακάτω. Η πίστη στο ένα, αποκλείει το άλλο:
Τύχη: Η πιο ασαφής και απροσδιόριστη έννοια! Και συγχρόνως(!!!) η πιο…. σαφής και προσδιορισμένη.( Δύο ακόμη έννοιες μόνο έχουν αυτές τις ιδιότητες: Το σύστημα και το κατεστημένο: Ενώ αδυνατούμε να τις προσδιορίσουμε, την ίδια στιγμή τις… εννοούμε απολύτως! )
Αστάθμητος παράγοντας.
(Ήταν “άτυχοι” οι επιβάτες του Τιτανικού;)
Εδώ η περίπτωση προσφέρεται να δούμε πώς συμπλέκονται μερικές από τις πολλές ασαφείς εννοιολογίες, προκειμένου ο καθένας να βγάλει το δικό του… πόρισμα και σενάριο:
Η… ΑΤΥΧΙΑ(επιβατών), μπλέκει με τον ΑΣΤΑΘΜΗΤΟ(;) παράγοντα(παγόβουνο),
με την απουσία ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ (ως οφειλε…ο καπετάνιος), με ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ(υπερφίαλο όνομα πλοίου,Ύβρις)…
Όλα αυτά μπλέκουν με ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ πιθανές και απίθανες ( Ο καπετάνιος έτρεχε για την πρωτιά, ο Τιτανικός μετέφερε μυστηριώδη φορτία….κτλ)
Όμως: Άπαντες, γιατί να το… κρύψωμεν, πιστεύουμε στην Τύχη.
Ως αντίδοτο, οι Δυτικές κυρίως κοινωνίες, και καλώς κατά την γνώμη μου, διακρινουν αυτούς “που… αφήνονται στην τύχη τους”, από αυτούς που “… ορίζουν την τύχη τους”.
.
Άλλα ανάλογα, όχι ακριβώς παράπλευρα στην όποια αναζήτησή μας! Δείχνουν πάντως πόσο ευάλωτοι και εκμεταλλεύσιμοι είμαστε σε… εξωπραγματικές-εξωλογικές θεωρίες! Λ.χ
Γιατί μας γοητεύουν θεωρίες του ΤΕΛΟΥΣ και… τρέχουμε, πατείς με πατώ σε,
να δούμε λ.χ σε ποια… Μαύρη Τρύπα θα καταλήξει ο ταλαίπωρος Πλανήτης μας,
μετά από…. 1.000.000.000 χρόνια!!! ( Τί… ικανοποιεί αυτό; Το “φύσει ορέγεσθαι…”,
την… περιέργεια; μήπως κάποιον έμφυτο…. Μαζοχισμό μας;
Γιατί θέλουμε να το ξέρουμε από…. τώρα; Υπαρχει απάντηση;
Σχετική και η ερώτηση=απορία: γιατί “σπάνε ταμεία” οι ταινίες καταστροφής!
Είναι όμως τόσο απλά τα πράγματα;
Προσωπικά πιστεύω ότι το πρώτο…. μυστήριο είναι αυτές οι ίδιες οι
ασαφείς έννοιες, ή μάλλον έννοιες που χρησιμοποιούμε… ασαφώς εν γνώσει ή, το χειρότερο, υποσυνείδητα, εν αγνοία μας, για να ξεδιαλύνουμε, υποτίθεται(!), άλλα…. περίεργα ή όχι, γύρω μας.
Η… “Καθαρή” Λογική πάντως με όλα αυτά τα… παράπλευρα καταντάει ουτοπία!
Το επικίνδυνο όμως είναι, όταν κάποια απ’αυτά εμπλέκονται στις
ιστορικές αφηγήσεις και … “κρατικές” αποφάσεις…. και στην καθημερινότητά μας, εν ολίγοις γίνονται “λόγος εξουσίας”:
Τότε σίγουρα τα πράγματα σοβαρεύουν, όπως μας … βεβαιώνει και η Ιστορία:
Λ.χ , οι…. συνομωσιολογίες μπορούν ακόμη και να υποκαταστήσουν την Ιστορία!
Να μην πούμε για τις προκαταλήψεις (ιδεολογικές, κοινωνικές, εθνικές),
σε σημείο να έχουμε…. τρεις και τέσσερις Ιστορικές εκδοχές.
Το μυστήρια (εννοούμε τα… γήινα μυστήρια) είναι όντως…. μυστήρια;
Ή μήπως, εσκεμμένος ή όχι, “ατμοσφαιρικός”,
προϊδεασμός;
Όπως για παράδειγμα:
όταν ξέρουμε, από πριν, οτι το έργο που θα δούμε είναι θρίλερ,
αποφεύγουμε να πάμε στο… μπάνιο! Ή η γάτα στο μπαλκόνι, μας
φαίνεται ύποπτη και… μυστηριώδης. Να τι κάνει η… ατμόσφαιρα. (Με ανάλογο σκεπτικό πάντως εξηγεί ο P.Decharme, ακόμη και τα Ελευσίνια Μυστήρια).
Οι προλήψεις προσδιόρισαν τον χαρακτήρα μιας ολόκληρης περιόδου,
της λεγόμενης Μεσαιωνικής (και να΄ταν μόνο αυτή!)
Πάλι, οι προλήψεις, έριχναν ολόκληρες κοινωνικές ομάδες βορά στην πιο άγρια
εκμετάλλευση! (συγχωροχάρτια κλπ).
Όπως και να ΄χει, κάπου ανάμεσα σε τόσα ασαφή… παράπλευρα, χάνεται η αλήθεια!
Μια αλήθεια όμως είναι βέβαιη: Ότι οι εμπειρίες μας, η άμεση γνώση της πραγματικότητας, είναι ένα ελάχιστο κομμάτι της ΓΝΩΣΗΣ που (νομίζουμε ότι) έχουμε. Ό,τι ονομάζουμε γνώση “μας”,“Προσωπικότητά μας”, είναι εκ μεταφοράς από… τρίτες πηγές. Μας τα λένε, μας τα διδάσκουν και γίνονται ο… “εαυτός μας”, το “είναι” μας…
Το πράγμα όμως πάει σε μάκρος…. Ας τ’ αφήσουμε για τώρα.
Κλείνω το σημείωμα μ’ ένα πραγματικά ωραίο που διάβασα σε βιβλίο παλιού τοπικού δημοσιογράφου: Λέει λοιπόν “…όταν δεν είχαμε θέματα, προκειμένου να… γεμίσουμε την εφημερίδα, γράφαμε: ¨τεράστιες καταστροφές από πλημμύρες στην ΝΑ Κίνα….”! Πού να ψάχνει ο αναγνώστης τότε, δεκαετίες ’30, ’40, αν έγιναν όντως πλημμύρες στην ΝΑ Κίνα και δη τεράστιες!
Τελικά μάλλον ο ποιητικός λόγος στοχεύει, όπως πάντα, (σ)την ουσία των πραγμάτων:
“Δεν έχω βλάψει στην ζωή μου… αίνιγμα: Δεν έλυσα κανένα!
Αίνιγμα δανείστηκα, αίνιγμα επέστρεψα…” (Κ. Δημουλά)
(μια… συγχρονισμένη παραλλαγή της Σωκρατικής αμφιβολίας για την “ιδιοκτησία” της γνώσης μας;)
Συμπέρασμα: Πολλά από τα παράπλευρα αυτά θα ήταν ανενεργά, εάν είχαμε μια Δημοκρατία κανόνων και όχι… “προσώπων”.
Χρυσόστομος Τσιρίδης.
https://chrisblog.gr